Tên gọi xuất phát từ tiếng Hy Lạp “gagae” – tên của một thị trấn và dòng sông ở Tiểu Á, nay là Thổ Nhĩ Kỳ. Do đó, nó còn có tên gọi là Gagat.
Từ thế kỷ XVI, Nữ Hoàng Anh đã sử dụng đến Huyền, và nước Anh cũng từng là nơi cung cấp Huyền đẹp nhất thế giới. Tuy nhiên mỏ Huyền ở miền Bắc nước Anh đã cạn kiệt từ giữa thế kỷ 20. Ngày nay, đa số Huyền có trong thị trường đến từ vùng biển Hắc Hải, nằm giữa Đông Nam Châu Âu và vùng Tiểu Á. Thời pháp thuộc người Pháp đã tìm thấy Huyền ở vùng đảo Phú Quốc, Hà Tiên, và cũng đã được các nghệ nhân bản xứ chế tác thành những món đồ nữ trang.
Màu đen bí ẩn, tượng trưng cho sự im lặng, bí mật, khép kín, và nội tậm. Nó là một màu thầm lặng, viền tô cho những màu khác. Màu sắc của nó bình dị không phô trương nhưng vẫn có sự lôi cuốn riêng. Bạn có biết, khi ta trộn lẫn tất cả các màu sắc gốc cơ bản lại với cường độ như nhau, nó sẽ tạo thành màu đen không? Màu đen có tất cả các tính chất linh hồn của màu khác. Màu đen không hề bị vấy bẩn bởi bất cứ màu nào.
Theo dân gian, Huyền không những làm đồ trang sức mà còn chữa bệnh chảy nước mắt sống, tạo từ trường tốt với hệ thống hô hấp. Tần số của huyền của có tác dụng với hệ thần kinh trung ương, giúp thư giãn, tạo cân bằng.
Ở Việt Nam, theo các tài liệu đã ghi chép, nghề “huyền”ở Hà Tiên đã có từ khoảng thế kỷ XVIII. Sách Phủ Biên Tạp Lục – một tác phẩm nổi tiếng của nhà bác học Việt Nam là Lê Quý Đôn có viết: “Loại huyền phách được sản xuất ở trấn Hà Tiên. Khối hổ phách cũng giống như khối đồng, nhưng đen, nhưng sắc. Người ta thường nói: đeo thứ huyền phách này vào người thể trừ được gió độc và cũng có thể dùng thứ huyền phách ấy làm chuỗi trường hạt để niệm kinh”. Sách Gia Định Thành Thông Chí của Trịnh Hoài Đức, ở phần 74b đề cập đến “huyền phách” như sau: “Ở đảo Phú Quốc, trên núi có thứ huyền phách ấy là tinh quang của đá đen, sáng đẹp như đồ sơn mài dùng làm ngọc đeo, có thứ lớn đường kính đến 3 tấc, ta có thể khắc chạm làm hộp trầu và cốc đĩa rất quý giá”. Còn sách Đại Nam Nhất Thống Chí của Quốc sử quán Triều Nguyễn thì nhắc đến “huyền phách, sắc óng ánh như sơn”. Tất cả các ghi chép trên đều khẳng định “huyền” là một trong số những sản vật độc đáo của trấn Hà Tiên xưa.

huyền phách

Tác dụng chủ yếu khi sử dụng Huyền phách từ xưa đến nay đó là trừ tà và tránh gió, người lớn tuổi sử dụng rất tốt cho sức khỏe, phù hợp để làm tràng hạt cho các nhà sư. Sử dụng Huyền có thể đi vào các nơi có âm khí cũng không sợ bị tà ma ảnh hưởng; tránh các loại bùa ngải.
Huyền phách đã được dùng làm đồ trang sức từ xa xưa, dễ đánh bóng, màu đen bóng đẹp. Vào thời La Mã cổ đại, người ta rất ưa chuộng trang sức bằng Huyền phách, với các loại trâm cài tóc, hoa tai, dây chuyền, vòng tay, nhẫn. Ở Mỹ xưa kia cũng phổ biến đồ trang sức bằng huyền.
Đồ trang sức Huyền phách cổ nhất được tìm thấy ở Asturias, Tây Ban Nha vào 17.000 năm trước Công nguyên.
Huyền phách được tìm thấy nhiều ở vùng Wh